إله: معبود، از اسما و صفات خداوند

اسرافيل: فرشته‌اى مقرّب،ابلاغ‌كننده فرمان الهى به ديگر فرشتگان، دمنده صور و از حاملان عرش الهى در قيامت

واژه إسرافيل را به صورتهاى ديگرى نيز از قبيل «اسرافين»، «سرافين» و «سرافيل» ذكر كرده‌اند.^[1] برخى واژه إسرافيل را رباعى و گروهى با اصلى دانستن همزه، آن را خماسى مى‌دانند.^[2] بيشتر لغت‌دانان اسرافيل را واژه‌اى غير عربى دانسته‌اند^[3]; برخى آن را برگرفته از سريانى و مركب از اسرا (بنده) و ايل (خدا) مى‌دانند.^[4]نامهاى ديگر اسرافيل (عبدالله^[5]، عبيداللّه^[6]، عبدالرّحمن^[7]) نيز با اين معنا انطباق دارند. در رواياتى به نقل از پيامبر(صلى الله عليه وآله)، امام سجاد(عليه السلام)، صحابه و تابعان گفته شده است: هر اسم مركبى كه بخش دوم آن واژه ايل باشد (مانند جبرئيل، ميكائيل و عزرائيل) به نحوى بندگى خدا را مى‌رساند.^[8]

واژه ابليس در قرآن كريم يازده بار به كار رفته كه نُه بار آن در ضمن داستان آفرينش آدم* و فرمان سجده بر وى آمده است. (بقره/2،34؛ اعراف/7،11؛ حجر/15، 31 و 32؛ اسراء/17،61‌؛ كهف/18، 50‌؛ طه/20، 116؛ ص/38، 74 و 75) شرح داستان بر اساس آيات سوره اعراف كه با تفصيل بيش‌ترى به اين موضوع پرداخته، چنين است: هنگامى كه خداوند، بشر را از گِل آفريد و از روح خويش در او دميد، به فرشتگان فرمان سجده بر وى داد. همه فرشتگان، جز ابليس سجده كردند؛ ولى او تكبّر ورزيد و از سجده سرباز زد. وقتى خداوند سبب را پرسيد، ابليس گفت: من از او بهترم؛ زيرا مرا از آتش و او را از گِل آفريدى؛ آن‌گاه خداوند ابليس را از آن مقام راند و او را لعنت* كرد. ابليس از خداوند تا روز بعث مهلت خواست و خدا به او مهلت داد؛ سپس ابليس سوگند ياد كرد كه همه بندگان به جز مخلَصان را از‌راه به در بَرَد و خداوند به او و پيروانش وعده جهنّم داد. در دو مورد ديگر نيز واژه ابليس آمده‌است: يكى در سوره سبأ/34،20 كه به پيروى قوم سبأ از او اشاره دارد و ديگرى در سوره شعراء/ 26، 95 كه پايان كار او و پيروانش در روز بازپسين را گزارش مى‌دهد.

چکیده:

ترادف یکی از انواع روابط معنایی و از مباحث لغوی است که در متون فقه اللغه، اصول و تفسیر در مباحث ادبی مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. اندیشمندان در مورد وقوع ترادف در قرآن کریم، بر یک رأی و نظر نیستند. زمخشری از جمله مفسران ادیبی است که تفسیر وی از کم نظیرترین تفاسیر ادبی به شمار می‌آید. طبرسی نیز از مفسران بزرگ معاصر زمخشری بوده و در فنون ادبی چیره دست بوده است. لذا تفسیر «مجمع البیان» نیز در زمره تفاسیر ادبی به شمار می‌آید. بررسی تطبیقی «کشاف» و «مجمع البیان» نشان‌گر آن است که زمخشری با بهره‌گیری از الفاظی چون «متقاربان» و «معنی واحد» برخی از واژگان را مترادف با یکدیگر تلقی کرده و در مواردی میان الفاظ به ظاهر مترادف، به تفاوت‌های معنایی اشاره می‌کند. طبرسی نیز بسیاری از لغات را با الفاظی نظیر «متقارب المعنی»، «نظائر» و «بمعنی واحد» هم‌معنا و مترادف دانسته است، گرچه در برخی مواقع نیز به تفاوت معنایی برخی واژه‌ها اشاره می‌نماید. در واقع می‌توان چنین گفت که این دو مفسر علی‌رغم هم معنا دانستن برخی واژگان، از آنجا که قائل به فروق الفاظ نیز می‌باشند، ترادف جزئی در قرآن را پذیرفته‌اند و نمی‌توان گفت این دو از منکران ترادف هستند چنانکه برخی گفته‌اند.

کلیدواژه‌ها: ترادف تام؛ ترادف جزئی؛ تفاسیر ادبی؛ فروق لغوی

چکیده

بررسی تطبیقی دیدگاه زمخشری و علامه طباطبایی در فهم استفهامات قرآنی چکیده استفهام از سبک های زیبای قرآنی برای بیان حقیقت و آگاهی دادن به مخاطب است. غالب استفهام های قرآن دربردارنده اغراض و اهدافی غیر از استفهام حقیقی است. دانشمندان علم بلاغت، معانی ثانویه متعددی را از جمله: انکار، استهزاء، تعجب، تقریر، نفی، تحقیر، استبعاد و ... برای استفهام برشمرده اند. نوشتار حاضر به روش تطبیقی، دیدگاه زمخشری و علامه طبابایی را در فهم استفهامات قرآنی مورد بررسی قرار داده است. هر چند شباهت های بسیاری در تبیین معنای ثانوی استفهام در دو تفسیر وجود دارد، لکن وجوه اختلافی هم مشاهده می گردد. تفاوت برداشت دو مفسر در فهم معنای استفهام، عدم بیان معنای ثانویه از جانب یکی از دو مفسر یا از جانب هر دو مفسر، نمونه هایی از این وجوه اختلاف است. تفاوت برداشت دو مفسر از عواملی ناشی می شود که مهم ترین آن ها، توجه به سیاق کلام، قرینه های لفظی و معنوی و مخاطب آیه است.

کلیدواژه‌ها

استفهام؛ معانی ثانوی؛ علامه طباطبایی؛ زمخشری

کتاب قرآن شناسی به قلم استاد محمدی منتشر شد.

کتاب «درسنامه قرآن‌شناسی»با استفاده از مطالب و آیات قرآن، این کلام الهی را به مخاطبان می‌شناساند.

برای خرید با شماره تلفن سفارش کتاب نورگستر تماس حاصل فرمایید 09392215380.

چرا پيامبر همسران متعددي برگزيده است؟

به راستي آيا آن گونه که برخي از مستشرقين تبليغ مي‏کنند، آن حضرت مردي زنباره بوده است؟ اگر چنين نيست، راز و رمز تعدد ازدواج‏هاي آن حضرت چيست؟

ازدواج نه تنها به طور طبيعي ارضاي غرايز جنسي را در پي دارد و شکوفايي بسياري از استعدادهاي آدمي در پرتو آن صورت مي‏پذيرد. برابر آيات قرآني، جهان ماده بر اساس نظام زوجيت و مشارکت و پيوند مذکر و مؤنث‏شکل گرفته‏[1]  و حيات انسان و تداوم نسل او نيز در پرتو ازدواج ميسر شده است.[2] .

برای خودآگاهی باید گام های ذیل را برداشت:

1ـ خود را بشناس، از خود، آگاهی داشته باش. یعنی به طور مشخص دو کار انجام بده:

الف: رفتار و حالات و احساسات و عواطف و باورها و افکار خود را به طور دایم زیر نظر بگیر و بر آنها وقوف داشته باش. ببین چه می کنی؟ چه احساسی داری؟ و چگونه فکر می کنی؟ در آینه افکار، احساس واعمال خود را ببین.

کی یرکگورد متکلّم، فیلسوف و عارف اگزیستانسیالیسم دانمارکی می گوید:

1ـ خودت باش:

چنان رفتار کن که باطن تو با ظاهرت وفاق داشته باشد. بود و نمودت یکی باشد و گرنه ریاکار و غیر صادقی و در حقیقت خودت نیستی.

عناوين اصلي كتاب شامل:
تاريخچه حجاب در ايران باستان؛ تاريخچه حجاب در هند؛ حجاب و عفاف زن ايراني؛ پوشش زن در يونان و روم باستان؛ حجاب در زرتشت؛ حجاب در مسيحيت؛ حجاب در يهود؛ حجاب در اديان الهى؛ حجاب در اديان و اقوام گذشته؛ حجاب در نگاهى نو؛ پوشش زن در اديان الاهى؛ اشاره اي به حجاب در مسيحيت؛ حجاب از ديدگاه دانشمندان كشورهاي مختلف؛ فرهنگ حجاب و عفاف از منظر اديان الهي؛ حجاب زيبا؛ حجاب در دين مسيحيت؛ حجاب در دين يهود؛ حجاب در دين زرتشت؛ حجاب زنان، گفتمان آينده تمدن‌هاست؛ پوشش در عهد ايران باستان؛ فرهنگ حجاب و عفاف از منظر اديان الهي؛ حجاب در مسيحيت و يهود؛ حجاب بانوان در اديان آسماني؛ پوشش زن در اديان ديگر؛ حجاب در دين زرتشت؛ حجاب در دين مسيحيت؛ پوشش در عهد ايران باستان؛ حجاب در ملل و اقوام گذشته
مشخصات نشر : قم  نورگستر‌  ۱۳۸۰.‬

یکى از امتیازات انسان، در مقایسه با موجودات دیگر، تهیه پوشش مناسب براى اندام خویش است. بر این اساس، لباس پوشیدن یکى از شؤون و ویژگى هاى انسان است. لباس، افزون بر حفظ انسان از سرما و گرما و برف و باران و یارى دادن وى در حفظ عفت و شرم، در آراستگى و زیبایى آدمى نیز نقشى مهم ایفا مى کند و مى توان آن را نشان دهنده گرایش اعتقادى فرد و تعلق وى به فرهنگى خاص دانست. قرآن کریم ضمن نعمت و هدیه خداوند خواندن لباس به کارکردهاى مختلف آن اشاره مى کند و مى فرماید: «اى فرزندان آدم، براى شما لباسى فرو فرستادیم که اندام شما را مى پوشاند و مایه زینت شما است و لباس تقوا بهتر است. این از آیات خداوند است. باشد که متذکر شده پند گیرید.» (1)

به تعبیر مرحوم علامه طباطبایی، موضوع ابلیس نزد ماف پیش پا افتاده است و اعتنای درخوری به آن نمی­کنیم؛ جز آنکه گاه، او را لعنت کرده و یا از شرّ او به خدا پناه می­بریم؛ بدون آنکه بر اساس آیات قرآنی، دربارة این موجود شگفت­آوری که از حواس ما پنهان است، ولی در عالم انسان تصرف عجیبی دارد، فکر کنیم.

او کانون همة شرارت­هاست و دشمنی است که دائماً عقیده و عمل انسان را تهدید می­کند و حتی در حال عبادت نیز از وسوسه دست برنمی­دارد. برای مبارزه با چنین دشمنی، باید شیوه­های اغواگری او را شناخت.

کتاب حاضر، با همین هدف تألیف شده و بر اساس آیات قرآن، شناختی موجز و در عین حال کامل از ابلیس ارائه می­دهد. برخی موضوعاتی که از آنها در کتاب سخن رفته، عبارتند از: نام و القاب ابلیس، نژاد و لشگر و حزب او، پیشینة او در ادیان و مذاهب، ماهیت و ویژگی­ها و صفات ابلیس، اهداف و شیوه­های اغواگری، عوامل کامیابی او، اندرزهای ابلیس، راه­های مقابله با او، محدودیت­های فعالیت ابلیس، همراهی مداوم با انسان و فرجام او و یارانش.

ناگفته نماند اصل کتاب، مدخل «ابلیس» از دائرة­المعارف قرآن کریم است که با ویرایشی نو و مطالبی افزون، بدین صورت منتشر شده­است.

انسان و دين

يكى از مباحث مهم فلسفه دين، موضوع انسان و دين و چگونگى‏رابطه آنها است. رابطه انسان و دين زمانى درست ترسيم مى‏شود كه‏حقيقت دين و حقيقت انسان به خوبى شناخته شود، وقتى حقيقت دين وانسان، درست تبيين گرديد، پيوند انسان و دين نيز به خوبى روشن‏مى‏شود.

سرّ اينكه در آغاز بحث‏بايد حقيقت دين و انسان تبيين شود آن‏است كه اولا شناخت هر مجموعه اي در گرو شناخت اجزاء آن است وثانيا با شناخت طرفين ارتباط، روشن مى‏شود كه دين چگونه انواع ‏روابط انسان، يعنى رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با انسان‏هاى ديگر، رابطه انسان با طبيعت و جهان آفرينش و رابطه‏انسان با خود را تنظيم مي كند. از اين رو در آغاز اين سخن لازم‏ است ‏به تعريف دين پرداخته و حقيقت دين تبيين گردد.

اهمیت عالمان دینی و تعمیق و توسعه ی اجتهاد
انتظار، اجتهاد را قاعده مند و پویا ساخت و فقیهان را مدد کرد تا در روزگار غیبت امام علیه السلام احکام دینی را به مردم برسانند. این کارکردِ مهمی است که در مکتب انتظار رقم خورد و با خود، دست آوردهای فراوانی را به همراه آورد. در این قسمت از چگونگی این حرکت حیات آفرین، بحث می کنیم.
 پیش از ورود به بحث لازم است قلمرو موضوع مشخص شود. منظور از علما در این عنوان، عالمان دینی یعنی فقها هستند و منظور از پاسداری، اعم از احیا، حفظ، نشر و گسترش معارف دینی و ستیز در برابر تجاوزگران به حریم دین است. مراد از دین نیز مجموعه ی معارف و اعتقادات، اخلاقیات و امور تربیتی و احکام و مسائل علمی است که از آن به قوانین و مقررات موضوعه یا به اصطلاح فقها «فقه» تعبیر می شود.بودند
بستر بحث از نظر زمانی، عصر انتظار یعنی از زمان غیبت صغری (260 ه.) است، چون عصر قبل از غیبت، عصر حضور ائمه علیهم السلام است و در عصر حضور گرچه فقها و عالمان دینی بودند، اما به علت حضور امامان علیهم السلام تحت الشعاع قرار داشتند؛ بدین معنا که مرجعیت آنان در صورت دست رسی نداشتن مردم به ائمه علیهم السلام بوده است و مردم در حد امکان سعی می کردند به منبع و مرجع اصلی مراجعه کنند. خود فقها نیز مشکلات و مسائل خود را تا حد مقدور با آن بزرگواران در میان می گذاشتند.